Samisk en Samen

Gisteren bij het literatuurfestival kwam ik erachter dat het Samisk als spraak niet bestaat. Er zij minstens tien verschillende dialekten, waarbij de noordelijkste evenveel van de zuidelijkste verschillen als Duits van het Engels verschilt. Het lijkt me moeilijk om dan je eigen taal/dialekt op de wereldkaart te krijgen.
In het Samisk heb je nog een extra persoonsvorm: de duaal. Dus behalve de "ik" en de "wij" is er ook een woord voor "jij en ik samen". Dus er wordt verschil gemaakt tussen de wij als groep en de wij als stel.
Het thema van het literatuurfestival was geweld. De Samiske spreker vond het een grappig idee om daar als Samen over te spreken. Het Samisk heeft namenlijk geen eigen woord voor geweld. Het zijn in principe zeer vreedzame volkeren. Het woord dat ze tegenwoordig gebruiken is een leenwoord.

De spreker heeft het gehad over geweld tegen de taal. In Noorwegen is het namenlijk heel lang de politiek geweest om de Samen te vernoorsen. Er mocht geen Samisk gesproken worden, de kinderen werden verplicht om naar Noorse kostscholen te gaan, de uitingen van kultuur werden onderdrukt. Dat ging in het kader van het nationalisme en van het bouwen aan een eigen identiteit en samenleving.

Noorwegen was op zoek naar zijn eigen identiteit. Na lang onzelfstandig geweest te zijn onder Denemarken en daarna de unie met Zweden wilden ze niet alleen een eigen staat maar ook een eigen samenleving zijn. Rond 1800 was Noorwegen een land, maar zonder een natie te zijn en zonder een staat te wezen. Tijdens de unie met Denemarken had Noorwegen geen eigen besturingsorgaan, was Noorwegen arm, en gingen alle rijkdommen naar Kopenhagen. Tijdens de unie met Zweden kreeg Noorwegen gedeeltelijk eigenbestuur. De buitenlandbetrekkingen werden wel door Zweden behartigd.

In de loop van 1800 groeide het idee dat een staat een nationale staat zou moeten zijn, dus dat het volk een gemeenschappelijke kultuur moest delen. Het nationalisme ging uit van de definitie dat iets dat gemeenschappelijk was voor iedereen behoorde bij dezelfde natie. Na 1814 had Noorwegen zijn eigen grondwet en meer zelfstandigheid door de unie met Zweden. Maar de intesiefste periode van het bouwen aan de natie begon pas in 1905 toen Noorwegen zich losrukte van Zweden.

Parallel met de kulturele bouw aan de natie was er ook een vernoorsing die de oude minderheden op wilde voeden tot "goede Noren". En het was in dat kader dat Samisk als spraak verboden werd, etc. Vanaf ongeveer 1960 is die politiek langzaam maar zeker verlaten. In 1967 zijn de eerste basisscholen voor Samen opgericht en in 1989 was de eerste bijeenkomst van het Saamse bestuursorgaan: Sametinget. In principe zouden de Samen nu op geen enkele manier meer achtergesteld moeten zijn en hun eigenheid tot recht moeten komen.

Goed, genoeg gedaan aan jullie (en mijn) opvoeding.
Liesbeth